MULTIPREVENT. W stronę spersonalizowanej profilaktyki zdrowotnej

9.07.2024

Gdański Uniwersytet Medyczny rozpoczął realizację największego badania finansowanego z Agencji Badań Medycznych o wartości 37,530 mln zł. Głównym badaczem projektu Wielochorobowość – spersonalizowana profilaktyka zdrowotna dla osoby dorosłej (akronim MULTIPREVENT) jest prof. Witold Rzyman, kierownik Katedry i Kliniki Chirurgii Klatki Piersiowej GUMed. Jego realizacja potrwa 10 lat, a kompleksowe wsparcie projektowe zapewnia Centrum Wsparcia Badań Klinicznych GUMed kierowane przez prof. Piotra Widłaka.

– Celem projektu jest opracowanie uniwersalnego testu, opierającego się na analizie badania radiologicznego i prostych badaniach krwi, aby ocenić występowanie przyczyn czterech najczęstszych chorób cywilizacyjnych, tj. raka, chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy oraz przewlekłej obturacyjnej choroby płuc – tłumaczy prof. Witold Rzyman, kierownik projektu. – Konsumpcja tytoniu, w połączeniu z indywidualnymi cechami profilu genetycznego, jest zależnym od wieku czynnikiem ryzyka nie tylko nowotworów złośliwych płuca, ale również szeregu innych chorób będących głównymi przyczynami zgonu, czego efektem jest zjawisko wielochorobowości.

Rak płuca jest najczęstszą przyczyną zgonu z powodu nowotworu w Polsce i na świecie. Jest agresywną chorobą o bezobjawowym przebiegu i wysokiej śmiertelności, spowodowaną głównie paleniem tytoniu. Corocznie z powodu raka płuca umiera ok. 2 miliony osób, z czego ok. 22 tysiące w Polsce.

– Badania przesiewowe wykonuje się u osób bez objawów klinicznych, aby wcześniej wykryć daną chorobę. U palaczy, u których istnieje zwiększone ryzyko zachorowania na raka płuc, wykonujemy niskodawkową tomografię komputerową (NDTK) – dodaje prof. Edyta Szurowska, kierownik II Zakładu Radiologii GUMed, prorektor ds. klinicznych. – Niskodawkowe TK pozwala na wykrycie raka płuca w stadium, w którym możliwe jest pełne wyleczenie chorego. Jest też skutecznym narzędziem do oceny występowania szeregu stanów chorobowych u człowieka: nowotworów złośliwych płuca i innych rzadszych nowotworów (śródpiersia, opłucnej i nadbrzusza), chorób sercowo-naczyniowych, rozedmy płuc, osteoporozy i stłuszczenia wątroby, pozwalającym na przewidywanie ich rozwoju, a poprzez to skuteczne zapobieganie w skoordynowany sposób zdarzeniom medycznym powstałym w ich następstwie.

MULTIPREVENT ma charakter prospektywnego badania kohortowego z elementami pozaklinicznego badania interwencyjnego. Zostanie nim objęte 3 tysiące osób z grupy wysokiego ryzyka zachorowania na raka płuca – uczestników programu MOLTEST-BIS, mającego charakter badania przesiewowego w kierunku wczesnego wykrywania raka płuca, realizowanego przez Gdański Uniwersytet Medyczny w latach 2016-2018. Kryterium włączenia stanowi udział we wcześniejszym badaniu (status palacza lub byłego palacza i wiek), natomiast kryterium wyłączenia rak płuca zdiagnozowany w trakcie badania przesiewowego w ww. latach.

– Projekt dotyczy współchorobowości, czyli występowania wielu chorób jednocześnie u tej samej osoby – wyjaśnia prof. Rafał Dziadziuszko, kierownik Katedry i Kliniki Onkologii i Radioterapii GUMed. – Na podstawie analizy stanu zdrowia dużej populacji osób uczestniczących wcześniej w badaniach przesiewowych raka płuca w korelacji z oceną wyniku badań NDTK, poziomu glikowanej hemoglobiny i badania spirometrycznego możliwe jest ustalenie praktycznych algorytmów umożliwiających wdrożenie skutecznej profilaktyki prowadzącej do zmniejszenia umieralności w tej grupie osób.

Zespół badawczy zakłada, że rezultaty proponowanego badania będą miały istotne znaczenie dla opracowania nowych programów profilaktycznych i promocji zdrowia, skierowanych szerzej niż tylko do grupy docelowej objętej tym badaniem, a także aktualizacji standardów postępowania z pacjentami z ww. jednostkami chorobowymi.

– Bezprecedensowa liczba chorych, która weźmie udział w tym badaniu pozwoli nam odpowiedzieć na pytania badawcze dotyczące występowania tych chorób łącznie, bez znaczącego zwiększenia kosztów dla systemu i z poprawą jakości opieki zdrowotnej – dodaje dr Bartłomiej Tomasik z Katedry i Kliniki Onkologii i Radioterapii GUMed.

Uzupełnienie populacyjnego badania NDTK klatki piersiowej o proste badania (poziom hemoglobiny glikowanej, spirometria, standaryzowany pomiar ciśnienia tętniczego) pozwala na wykrycie w jednym badaniu wszystkich czterech niezakaźnych chorób będących głównymi przyczynami zgonu w cywilizowanym świecie: nowotworów, POCHP, chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy.

– Badanie niskodawkowej tomografii komputerowej klatki piersiowej pozwala nie tylko na ocenę zmian guzkowych w płucach o charakterze wczesnego nowotworu, ale umożliwia również ocenę innych patologii, jak np. ocenę rozedmy i stopnia jej nasilenia, a także zmian włóknistych w płucach, w tym zmian pozapalnych, pocovidowych. W ramach projektu będziemy oceniać także zmiany miażdżycowe w tętnicach wieńcowych oraz szerokość aorty wstępującej – mówi dr Katarzyna Dziadziuszko z II Zakładu Radiologii GUMed.

Jednym ze spodziewanych rezultatów badania jest zebranie dowodów na możliwość przewidywania występowania incydentów zdrowotnych wpływających na jakość życia i wieloletnie przeżycie.

– Choroby sercowo-naczyniowe stanowią główną przyczynę zgonów w naszym społeczeństwie. Palenie tytoniu wielokrotnie zwiększa wystąpienie chorób kardiologicznych, które bardzo długo mogą pozostawać bezobjawowe lub skąpoobjawowe, a ich pierwszą poważną manifestacją może być zawał serca lub nawet nagły zgon sercowy. Tak ważne jest, aby we wszystkich badaniach TK klatki piersiowej aktywnie poszukiwać cech chorób kardiologicznych – dodaje lek. Katarzyna Sienkiewicz z II Zakładu Radiologii GUMed.

Projekt realizowany jest przez interdyscyplinarny zespół specjalistów i ma charakter międzynarodowy. Zostanie przeprowadzony we współpracy z Międzynarodową Agencją Badań nad Rakiem (IARC), która jest wyspecjalizowaną agendą badawczą WHO. W realizację projekty MULTIPREVENT zaangażowana jest także Międzynarodowa Agenda Badawcza GUMed – Laboratorium Medycyny 3P w zakresie prac statystycznych i badań genetycznych.

– Realizacja projektu daje nam unikatową możliwość analizy danych pacjentów, u których zdiagnozowano jedną lub kilka chorób. Dodatkowo możemy określić tło genetyczne, które warunkuje występowanie tych chorób, dzięki czemu możemy wzbogacić nasze narzędzia diagnostyczne i prewencyjne. W ramach badania będziemy sprawdzać sekwencje ponad 20 tysięcy genów, szukając zmian, które predysponują do występowania chorób lub je powodują – tłumaczy dr hab. Jakub Mieczkowski, prof. uczelni z Międzynarodowej Agendy Badawczej GUMed.

Złożony i wielowymiarowy charakter badania sprawia, że może w nim uczestniczyć wielu specjalistów różnych dziedzin, mogą się w niego zaangażować także studenci. W tym celu zachęcamy do kontaktu z głównym badaczem projektu prof. Witoldem Rzymanem i jego zespołem.

Fot. Paweł Sudara/GUMed