Projekt prof. Macieja Grzybka z finansowaniem NCN

6.02.2024

prof. Maciej Grzybek

Narodowe Centrum Nauki w ramach konkursu PRELUDIUM BIS 5 zakwalifikowało do finansowania projekt prof. Macieja Grzybka z Zakładu Parazytologii Tropikalnej GUMed pt. Wirom miejskich szczurów: analiza ekosystemu wirusów i implikacje dla zdrowia publicznego. Jest to jedyny pozytywnie rozpatrzony wniosek złożony w tej edycji konkursu przez naukowca naszej Uczelni i jeden z 43, które uzyskały finansowanie w łącznej wysokości 26 mln zł. NCN wesprze badanie prof. Macieja Grzybka kwotą 679 300 zł.

Około 2/3 nowo pojawiających się chorób zakaźnych u ludzi pochodzi od dzikich zwierząt, takich jak nietoperze i gryzonie. Wiele z tych patogenów współistnieje ze swoimi gospodarzami, nie powodując widocznych objawów choroby. Gryzonie, stanowiące około 43% wszystkich gatunków ssaków, często wchodzą w interakcje z ludźmi, ułatwiając przenoszenie się zoonotycznych wirusów. Szczury bytujące w miastach, zwłaszcza Rattus norvegicus i Rattus rattus, dobrze się czują w środowisku zurbanizowanym, wykorzystując ludzkie zasoby. Szczury przenoszą poważne patogeny, w tym zoonotyczne wirusy z rodzin takich jak Arenaviridae, Hantaviridae, Reoviridae, Togaviridae, Picornaviridae i Flaviviridae, a ciągłe badania nad tymi patogenami stanowią ważne wyzwanie dla zdrowia publicznego.

W ramach realizacji projektu przeprowadzone zostaną:

1. zbieranie miejskich szczurów z wielu regionów Polski,
2. ocena seroprewalencji wirusów przenoszonych przez gryzonie,
3. analiza wiromu próbek szczurów,
4. badanie różnorodności genetycznej zidentyfikowanych wirusów,
5. analiza czynników zewnętrznych i wewnętrznych wpływających na wirom szczurów.

Badanie będzie obejmować sekcje parazytologiczne, pobieranie próbek, analizę serologiczną, diagnostykę molekularną, sekwencjonowanie genomów, analizę filogenetyczną oraz analizę czynników wpływających na wirom szczurów.

– Planujemy zebrać próbki od 300 szczurów, złapanych przez firmy deratyzacyjne w różnych dużych miastach w Polsce, w tym w Warszawie i Gdańsku. Ułatwi to analizę zmienności wiromu w tych miejscach – wyjaśnił prof. Maciej Grzybek z Zakładu Parazytologii Tropikalnej GUMed. – Dzięki temu możemy porównać skład gatunkowy wirusów występujący w różnych regionów i zidentyfikować obszary potencjalnie zagrożone wystąpieniem ognisk chorób przenoszonych przez szczury.

Nowatorski charakter projektu opiera się na: szczegółowej analizie zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych czynników wpływających na skład wiromu. Istotne jest także unikalne podejście wielomiejscowe, zaprojektowane specjalnie dla regionu geograficznego i dostosowane do miejsca występowania miejskich szczurów. Badanie to stanowi pierwszą kompleksową, wielodyscyplinarną analizę skoncentrowaną na wiromie miejskich szczurów i czynnikach kształtujących go w Polsce.

Inicjatywa znacząco rozwinie dyscypliny naukowe takie jak wirusologia, ekologia i zdrowie publiczne. Co więcej, zebrane dane pozwolą na porównanie wyników z danymi na temat innych gatunków gryzoni z różnych regionów, dając szerszą analizę uzyskanych wyników. Projekt będzie realizowany przy współpracy z dr. Ravim Kantem z Department of Virology, Uniwersytetu w Helsinkach. W ramach projektu uczestnicząca w nim doktorantka lub doktorant odbędzie półroczny staż naukowy na Uniwersytecie w Helsinkach.

Kierownik projektu prof. Maciej Grzybek prowadzi badania nad występowaniem i ekologią chorób przenoszonych przez gryzonie oraz poszukuje nowych i powracających patogenów i ich wektorów. W przeszłości realizował krajowe i międzynarodowe projekty badawcze. Jest członkiem Viral Zoonoses Research Unit Helsinki University.

fot. Paweł Sudara/GUMed