Jednoczasowe przeszczepienie płuc i serca w UCK

28.06.2023

Zespół specjalistów transplantologów z Katedry i Kliniki Kardiochirurgii i Chirurgii Naczyniowej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego wykonał u dwojga pacjentów operacje jednoczesnego przeszczepienia serca i płuc. Znieczulenie podczas zabiegu oraz opiekę pooperacyjną współprowadzili lekarze z Kliniki Anestezjologii i Intensywnej Terapii GUMed. Transplantacja była jedyną szansą na przeżycie dla kobiety i mężczyzny.

Głównym chirurgiem operatorem i lekarzem, mającym nadzór merytoryczny nad całością procedury i leczenia, był dr hab. Jacek Wojarski z Katedry i Kliniki Kardiochirurgii i Chirurgii Naczyniowej, koordynator programu przeszczepiania płuc. To specjalista kardiochirurg oraz transplantolog kliniczny, który ma wieloletnie doświadczenie w przeszczepianiu zarówno serca, jak i płuc. Dr hab. Wojarski wraz z dr. Wojciechem Karolakiem z Kliniki Kardiochirurgii i Chirurgii Naczyniowej oraz dr. hab. Sławomirem Żegleniem, prof. uczelni z Kliniki Pneumonologii w 2018 r. zostali zatrudnieni w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym, aby wdrożyć w Gdańsku program transplantacji płuc.

Dla pacjentów, u których choroba doprowadziła do nieodwracalnych zmian obu narządów, jednoczasowe transplantacje serca i płuc były jedyną szansą na przeżycie. Podczas wielogodzinnych zabiegów na sali operacyjnej pracował liczny zespól lekarzy chirurgów i anestezjologów, pielęgniarek instrumentacyjnych i anestezjologicznych oraz zespól perfuzjonistów obsługujących aparaturę do krążenia pozaustrojowego – niezbędną do przeprowadzenia tych operacji. Równoczasowo osobny zespół, w którego skład weszło dwóch kardiochirurgów, anestezjolog oraz pielęgniarka instrumentacyjna, uczestniczył w pobraniu serca i płuc w szpitalach, gdzie zostali zgłoszeni dawcy. Nad skoordynowaniem działań tych zespołów i logistyką procedur czuwali koordynatorzy akcji transplantacyjnej.

Operacje jednoczesnego przeszczepienia płuc i serca zakończone sukcesem wykonano u 54-latka i 37-latki. W przypadku mężczyzny transplantacja została przeprowadzona w grudniu 2022 r., natomiast kobieta nowe narządy otrzymała w czerwcu 2023 r.

– Chcemy ogłosić przywrócenie tej metody, tej techniki leczenia dla rzadkiej, ale istotnej grupy pacjentów, u których samo przeszczepienie serca lub samo przeszczepienie płuc czy zastosowanie najnowszych technik wspomagania narządów i leczenia farmakologicznego nie może być zastosowane. Taka grupa pacjentów w ostatnich latach wyraźnie się selekcjonuje i oni, bez tego rodzaju transplantacji, są skazani na przedwczesną śmierć – mówi dr hab. Jacek Wojarski, główny chirurg, operator obu transplantacji.

Jak podkreślają lekarze, były to dwa różne przypadki, jeżeli chodzi o przyczynę.

– W przypadku pacjenta mieliśmy do czynienia z chorobą, którą częściej spotyka się w pulmonologii, natomiast pacjentka leczona była przez kardiologów. 54-latek cierpiał na sarkoidozę, która doprowadziła do głębokiego upośledzenia pracy płuc i głębokiego upośledzenia pracy serca. Z kolei u pacjentki rozwinęło się bardzo ciężkie, idiopatyczne, tętnicze nadciśnienie płucne w bardzo zaawansowanej formie. W wyniku tego nadciśnienia doszło u niej do bardzo dużego uszkodzenia mięśnia sercowego. W obu przypadkach jedynym sposobem na uniknięcie przedwczesnej śmierci było przeprowadzenie właśnie tego rodzaju transplantacji – wyjaśnia transplantolog.

Operacje jednoczesnego przeszczepienia płuc i serca to skomplikowane zabiegi, które trwają po kilkanaście godzin. Zdaniem lekarzy jednak to, co stanowi równie duże wyzwanie, to prowadzenie pacjenta po zabiegu.

– Wynika to z tego, że płuca potrzebują innych warunków hemodynamicznych czy farmakoterapii niż przeszczepione serce. Ten „konflikt” między narządami czasami jest trudny do rozwiązania, ale jesteśmy na takie problemy przygotowani. Mamy świetny, doświadczony zespół i sprzęt z najwyższej światowej półki – komentuje prof. Romuald Lango z Kliniki Anestezjologii i Intensywnej Terapii GUMed, który w 2018 r. prowadził znieczulenie pierwszego w UCK przeszczepienia płuc.

Przy procesie kwalifikacji do transplantacji tych pacjentów pracował szeroki zespół specjalistów, m.in. z Kliniki Kardiochirurgii (oddział transplantacji płuc), Kliniki Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Kliniki Alergologii i Pneumonologii, II Kliniki Kardiologii i Elektroterapii Serca. Taka zaawansowana współpraca pozwala ze szczegółami zagłębić się w stan pacjenta i podejmować decyzje o odmiennościach w postępowaniu śródoperacyjnym i pooperacyjnym. Bezcenne są informacje badań obrazowych z Zakładu Radiologii oraz badania Pracowni Immunologii. W razie wykrycia u pacjenta innych chorób towarzyszących, lekarze z odpowiednich klinik konsultują tych pacjentów i omawiają metody odpowiedniego leczenia. Nie da się również przecenić roli fizjoterapeutów zarówno w okresie przedoperacyjnym, jak i w postępowaniu pooperacyjnym. W rezultacie tej multidyscyplinarnej pracy zespół transplantologów, podejmujący ostateczną decyzję o kwalifikacji pacjenta do przeszczepienia, ma bardzo szeroką wiedzę na jego temat.

Zdaniem Jakuba Kraszewskiego, dyrektora naczelnego UCK, taka współpraca to podstawa współczesnej medycyny.

– Jestem dumny, że nasz multidyscyplinarny, bardzo szeroki zespół dokonuje tak wspaniałych rzeczy. To pokazuje, jakie możliwości, jaki efekt daje kooperacja, współpraca i wsparcie specjalistów – dodawał Dyrektor.

– Takie efekty możliwe są nie przez to, że mamy nowoczesny budynek, nowoczesną infrastrukturę czy najlepszy, dostępny sprzęt, ale przez to, że jesteśmy dobrze zorganizowani i stawiamy na współpracę. Chciałbym podziękować personelowi medycznemu i niemedycznemu, a pacjentom pogratulować odzyskanego zdrowia – mówił prof. Marcin Gruchała, rektor Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, kierownik I Katedry i Kliniki Kardiologii GUMed.

W Uniwersyteckim Centrum Klinicznym aktualnie na jednoczasowe przeszczepienie płuc i serca czekają cztery osoby. Zdaniem lekarzy rocznie gdański ośrodek mógłby takich operacji przeprowadzać nawet pięć. Po raz pierwszy w Polsce operację zakończoną sukcesem, w której pacjent jednocześnie otrzymał nowe płuca i serce, przeprowadzono w 2001 r. Wykonali ją specjaliści ze Śląskiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu.

Zespoły biorące udział w operacji i pobierające organy:

GRUDZIEŃ

dr Wojciech Karolak – koordynator, Marta Gallas – koordynator
Zespół wyjazdowy do pobrania narządów: dr Wojciech Karolak – operator, lek. Nikodem Ulatowski – asysta, Ewa Kuczyńska – instrumentariuszka, Helena Osińska – instrumentariuszka, lek. Monika Rosiński – lekarz anestezjolog
Zespół przeszczepiający: prof. Sławomir Żegleń – pulmonolog
Wyszczepienie:
Chirurdzy: dr hab. Jacek Wojarski – operator, dr hab. Maciej Brzeziński – I asysta, lek. Justyna Fercho – II asysta, Wioletta Kajzer Karwat – instrumentariuszka, Iwona Walkusz – instrumentariuszka
Anestezja: lek. Tomasz Lammek – lekarz anestezjolog, Arleta Turek Kaczor – pielęgniarka anestezjologiczna, Renata Pęk – perfuzjonistka
Wszczepienie:
Chirurdzy: dr hab. Jacek Wojarski – operator, dr Wojciech Karolak – I asysta, dr Nikodem Ulatowski – II asysta, Iwona Walkusz – instrumentariuszka, Wioletta Kajzer Karwat – instrumentariuszka
Anestezja dr Tomasz Lammek – lekarz anestezjolog, Arleta Turek Kaczor – pielęgniarka anestezjologiczna
Perfuzja Renata Pęk – perfuzjonistka

CZERWIEC

dr Wojciech Karolak – koordynator, lek. Justyna Fercho – koordynator
Zespół wyjazdowy do pobrania narządów: dr Wojciech Karolak – operator, lek. Nikodem Ulatowski – asysta, Ewa Kuczyńska – instrumentariuszka, lek. Monika Rosiński – lekarz anestezjolog
Zespół przeszczepiający: prof. Sławomir Żegleń – pulmonolog
Wyszczepienie:
Chirurdzy: dr hab. Jacek Wojarski – operator, dr Andrzej Łoś – I asysta, student GUMed – II asysta, Iwona Walkusz – instrumentariuszka, Wioletta Kajzer Karwat – instrumentariuszka
Anestezja: lek. Agnieszka Kośka – lekarz anestezjolog, Ewa Szymanek Kaczmarek – pielęgniarka anestezjolog, Renata Łęcka – perfuzja
Wszczepienie:
Chirurdzy: dr hab. Jacek Wojarski – operator, dr Wojtek Karolak – I asysta, lek. Justyna Fercho – II asysta, Wioletta Kajzer Karwat – instrumentariuszka, Iwona Walkusz – instrumentariuszka
Anestezja lek. Agnieszka Kośka – lekarz anestezjolog Renata Latała Makuch – pielęgniarka anestezjologiczna
Perfuzja Renata Łęcka – perfuzjonistka
Przygotowanie separatora krwi Renata Łęcka – perfuzjonistka

fot. Sylwia Mierzewska/UCK