Profesor Smoleński laureatem gdańskiego Nobla
28.01.2023
od lewej: prof. Jerzy Błażejowski – prezes Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, przewodniczący kapituły w kategorii nauk humanistycznych i społecznych, prof. Jacek Zaucha, wiceprezydent Gdańska Monika Chabior, prof. Ryszard Tomasz Smoleński, prof. Grzegorz Węgrzyn – przewodniczący kapituły w kategorii nauk przyrodniczych i ścisłych, prezes Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku
Już po raz 35. Miasto Gdańsk przyznało Nagrody Naukowe im. Jana Heweliusza. Podczas uroczystości, która odbyła się tradycyjnie 28 stycznia, w rocznicę urodzin jej patrona, za wybitne osiągnięcia naukowe w 2022 r. wiceprezydent Gdańska Monika Chabior wręczyła wyróżnienia w dwóch kategoriach – nauk przyrodniczych i ścisłych oraz nauk humanistycznych i społecznych. Laureatem pierwszej z nich został prof. Ryszard Tomasz Smoleński, kierownik Katedry i Zakładu Biochemii GUMed, lider Priorytetowego Obszaru Badawczego 3 | Biochemia, genetyka i biologia molekularna, nagrodzony za badania dotyczące metabolizmu nukleotydów w chorobach człowieka, w szczególności chorobach układu krążenia. Druga statuetka trafiła do prof. Jacka Zauchy, kierownika Katedry Ekonomii Międzynarodowej i Rozwoju Gospodarczego UG, którego doceniono za działania dotyczące opracowania metodologii badania rozwoju przestrzennego obszarów morskich.
– Jestem zaszczycony tym wyróżnieniem, które przypada w momencie eksplozji możliwości naukowych w naszymi mieście. Dwie gdańskie uczelnie znalazły się w gronie 10 uczelni badawczych, a połączenie potencjałów Uczelni Fahrenheita pozwoli utworzyć unikatowy ośrodek akademicki nie tylko w skali Polski – zaznaczył prof. Smoleński. – Bardzo wiele osób przyczyniło się do tego, że stoję dziś w tym miejscu, za co chciałbym wszystkim podziękować. W naukach medycznych badania nie są prowadzone przez indywidualne osoby, ale przez zespoły i jestem wdzięczny pracownikom Katedry i Zakładu Biochemii, z którymi mam zaszczyt pracować.
W uroczystości udział wzięli m.in.: prof. Edyta Szurowska, prorektor ds. klinicznych, prof. Ewa Słomińska, prodziekan Wydziału Lekarskiego, prof. Marcin Renke, dyrektor Uniwersyteckiego Centrum Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni, laureaci poprzednich edycji Nagrody im. Jana Heweliusza – prof. Michał Woźniak i prof. Krzysztof Narkiewicz oraz bliscy i współpracownicy prof. Smoleńskiego.
od lewej: prof. Edyta Szurowska, prof. Ryszard Tomasz Smoleński, Monika Chabior, prof. Ewa Słomińska
– Profesor Ryszard Tomasz Smoleński jest uznanym w skali międzynarodowej specjalistą z zakresu biologii medycznej, biochemii i fizjologii, w szczególności metabolizmu nukleotydów – podkreśli na wstępie laudacji prof. Grzegorz Węgrzyn, przewodniczący kapituły w kategorii nauk przyrodniczych i ścisłych. – Jego badania przyczyniają się do dokładniejszego zrozumienia mechanizmów chorób sercowo-naczyniowych, nowotworowych oraz neurodegeneracyjnych, a także do usprawnienia metod diagnostycznych i poszukiwania nowych leków.
Badania prowadzone przez prof. Smoleńskiego służą poszukiwaniu nowych leków, a właściwie molekularnych celów działania leków w chorobach sercowo-naczyniowych i nowotworowych. Koncertują się na wyjaśnieniu, dlaczego dochodzi do rozwoju tych chorób i poszukiwaniu biomarkerów, czyli substancji, które mogłyby wskazywać na obecność czy postęp tych patologii. Wyniki tych badań pozwoliły na identyfikację deaminazy AMP jako celu terapeutycznego w chorobach serca i dysfunkcji śródbłonka. Doprowadziły również do odkrycia, że zahamowanie aktywności ekto-deaminazy adenozyny w ścianach naczyń powoduje spowolnienie procesu miażdżycowego oraz że zwiększona aktywność ekto-5-nukleotydazy hamuje odrzut w przeszczepach międzygatunkowych.
od lewej: prof. Jacek Zaucha, prof. Ryszard Tomasz Smoleński
– Nagroda trafia w ręce znakomitego naukowca, aktywnego badacza rozwiązującego zagadki biochemicznych mechanizmów procesów zachodzących w różnych stanach chorobowych i proponującego nowatorskie podejścia terapeutyczne, pracującego na rzecz udoskonalania metod diagnostycznych i zabezpieczających materiał biologiczny do transplantacji – dodał prof. Węgrzyn. – Wychowawcy i mistrza dla młodej kadry naukowej. Jednocześnie człowieka bardzo skromnego, a przy tym tworzącego znakomitą atmosferę zarówno w miejscu pracy naukowej, jak i różnych gremiach, w których zasiada. Gdańsk może być zatem dumny z posiadania tak wybitnej postaci naukowej – wielkiego naukowca i wspaniałego człowieka.
Nagroda im. Jana Heweliusza to najważniejsze na Pomorzu wyróżnienie naukowe, ustanowione w 1987 roku. Przyznawana jest przez kapitułę, w skład której wchodzą prezesi Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku oraz Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, rektorzy państwowych uczelni wyższych w Gdańsku, przedstawiciel prezydenta miasta, dotychczasowi laureaci oraz reprezentanci gdańskich niepublicznych uczelni wyższych. v
prof. Ryszard Tomasz Smoleński i wiceprezydent Gdańska Monika Chabior
Profesor Ryszard Tomasz Smoleński od 2016 r. pełni funkcję kierownika Katedry i Zakładu Biochemii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Jest absolwentem Wydziału Lekarskiego ówczesnej Akademii Medycznej w Gdańsku z 1986 r.
Pracę doktorską pod kierunkiem prof. dr. hab. Juliana Świerczyńskiego obronił w 1990 r. Stopień doktora habilitowanego uzyskał w 2000 r., natomiast tytuł profesora w 2016 r.
W latach 1997-2009 kierował Grupą Badawczą Metabolizmu Serca działającą w ramach Heart Science Centre, Imperial College London kierowanego przez prof. Magdi H. Yacouba.
Pracował lub odbywał staże w ośrodkach badawczych w Niemczech, Holandii, Włoszech i w Stanach Zjednoczonych.
Główne obszary badawcze to: metabolizm nukleotydów i przemiany energetyczne w sercu, badania zmian tych procesów w patologii oraz rozwój nowych terapii. Spektrum prowadzonych prac badawczych obejmuje rozwój nowych metod analitycznych w oparciu o LC/MS, badania z zastosowaniem genetycznych modeli chorób człowieka, kliniczne badania mechanizmów chorób oraz identyfikacji nowych biomarkerów.
Fot. Joanna Śliwińska/GUMed