Tajemnice z muzealnej półki

9.01.2020

Jak prawdziwy muzealnik włożyłem białe, miękkie rękawiczki. Na starannie umytym blacie położyłem dwie księgi. Obie niezwykle cenne i ważne dla historii naszego Uniwersytetu, szczególnie dla gdańskiej chirurgii. Przez dłuższą chwilę patrzyłem na podobne, niemal identyczne strony. Oto Muzeum GUMed stało się kolejnym ogniwem łańcucha opowieści o konsekwencji, tradycji, uporze w dążeniu do celu i pokonywaniu przeciwności losu. Ogniwem w szczególny sposób nawiązującym do misji muzeum uniwersyteckiego: zachowania i udostępnienia artefaktów przeszłości, aby ukazać skalę zmian, które zaszły na przestrzeni lat.

Po lewej widoczny jest egzemplarz oprawiony w skórę. To Pro memoria – bibliofilskie opracowanie Księgi Pamiątkowej Klinik Chirurgii USB w Wilnie, Akademii Medycznej w Krakowie, Akademii Lekarskiej w Gdańsku i wreszcie Akademii Medycznej w Gdańsku. Osiemdziesiąt pięć lat chirurgii splecionej nierozerwalnie z historią Polski. O wyjątkowości księgi decyduje dedykacja Autora, prof. Zdzisława Wajdy dla Muzeum Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, a także słowo wstępne prof. Janusza Morysia, rektora GUMed w chwili jej wydania, którego fragment brzmi: Stanowi ważny element dokumentujący także historię Akademii Medycznej w Gdańsku, pokazuje jej korzenie, chroni od zapomnienia wszystko to, co najważniejsze dla społeczności akademickiej i kolejnych pokoleń młodych lekarzy opuszczających mury tej Uczelni.

Po prawej ta sama księga. Niemal ta sama. To oryginał, noszący ślady niemal stuletniej podróży przez świat chirurgii. Z Wilna, przez Gdańsk, do Krakowa i z powrotem do Gdańska. Atrament pierwszych wpisów z lat 20. ubiegłego wieku wciąż jest bardzo wyraźny, jakby litery skreślono ledwie wczoraj. Pierwszy wpis, autorstwa prof. Bronisława Kadera, datowany jest na 26 lipca 1923 r. – Obyż w tej klinice panowały stale aż po ostatni kres bytu kuli ziemskiej miłość Ojczyzny naszej, wiedza głęboka, poczucie obowiązku, czyste sumienie i miłość pracy, to jest wszystko, co wniósł w nią pierwszy Dyrektor Kliniki tej i jej twórca – prof. dr Kornel Michejda. Losy Księgi Pamiątkowej przybliża nam profesor Zdzisław Wajda – Księga wędrowała z profesorem Kornelem Michejdą. W 1939 roku musiał przeżyć gorycz zamknięcia Uniwersytetu Stefana Batorego, dewastację Kliniki, a potem okrucieństwo okupacji. Po opuszczeniu Wilna przybył do zniszczonego wojną Gdańska, by w nowo utworzonej Akademii Lekarskiej zorganizować od podstaw Katedrę i Klinikę Chirurgiczną. Kierował nią do 1948 roku. Podpisy złożone w Gdańsku otwierają „nową erę” – trudny okres powojenny, upamiętniają m.in. przedstawicieli Szwedzkiego i Duńskiego Czerwonego Krzyża, którzy nieśli pomoc uczelni powstałej w leżącym w gruzach mieście. W zapisie uczestników zebrania klinicznego w dniu 12 listopada 1948 roku znajdujemy nazwiska niemal wszystkich asystentów Kliniki, a także pionierów gdańskiej powojennej chirurgii. Można przypuszczać, że w tym dniu odbyło się pożegnalne posiedzenie kliniczne profesora Michejdy z zespołem, którego był twórcą. Profesor przeniósł się do Krakowa i po raz trzeci w swojej działalności został organizatorem kliniki – II Katedry i Kliniki Chirurgicznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, którą kierował do 1958 roku. […]. Po śmierci profesora Kornela Michejdy; jego syn dr Janusz Michejda, w pięknych słowach przekazał Księgę 30 listopada 1960 roku profesorowi Zdzisławowi Kieturakisowi, wychowankowi i uczniowi profesora Kornela Michejdy, twórcy i kierownikowi III Katedry i Kliniki Chirurgicznej Akademii Medycznej w Gdańsku. Tak więc Księga ponownie znalazła się w Gdańsku. W 1972 roku Księgę przejąłem jako sukcesor profesora Zdzisława Kieturakisa – wychowanek, następca i kontynuator jego szkoły chirurgicznej. Księga pamiątkowa wraz z osobistymi rzeczami profesora Kieturakisa została mi przekazana przez wdowę po Profesorze, dr Marię Kieturakis i do dziś pozostaje w moich rękach. W księdze zapisywano ważne wydarzenia z życia Kliniki […]. Upamiętniono m.in. jubileusze istnienia Kliniki, uroczystości związane z moim dwukrotnym wyborem na rektora AMG [1993, 1996], przekazanie kierownictwa Katedry i Kliniki profesorowi Zbigniewowi Grucy w 1997 roku. Po tym okresie Księgę udostępniłem w okresie obchodów 100-lecia urodzin profesora Kieturakisa i po raz ostatni w dniu moich 80. Urodzin [11.05.2007].

Długo wpatrywałem się w odręczne wpisy do Księgi pamiątkowej, myślałem o słowach prof. Zdzisława Wajdy. Historii, teraźniejszość i przyszłości, czasie… Ta niezwykła księga wzbogaciła zbiory Muzeum GUMed zaledwie kilka dni temu, dzięki życzliwości żony i córki Pana Profesora – dr Teresy Wajdy i Magdaleny Wajdy.

Precyzyjne odczytanie poszczególnych wpisów zawdzięczamy Józefie de Laval, wieloletniej, nieżyjącej już dyrektor Biblioteki Głównej Akademii Medycznej w Gdańsku. Wszystkie cytaty pochodzą z książki prof. Zdzisława Wajdy „Pro memoria”, wydanego nakładem Wydawnictwa Bernardinum w 2009 r.