Tajemnice z muzealnej półki

8.11.2016

Historycy badający dzieje chirurgii starają się wskazać najważniejsze wydarzenia, które mają wpływ na rozwój tej dziedziny medycyny. Wprowadzenie zasad antyseptyki i znieczulenia (często opisywanego jako uśmierzanie bólu lub bezbolesne operacje) to przykłady najważniejszych z nich. Nie budzą one kontrowersji i są zazwyczaj wymieniane bez wahania w odpowiedzi na pytanie o kamienie milowe chirurgii. Inne spośród nich nie są już tak oczywiste, przynajmniej dla laików niezwiązanych na co dzień ze specjalnościami zabiegowymi.

Minione stulecie przyniosło kolosalny, nieobserwowany w przeszłości postęp chirurgii. Dzięki wspomnianym na wstępie antyseptyce, znieczuleniu, a także antybiotykoterapii, krwiolecznictwu i wielu innym innowacjom operacje przestały być bolesnymi, krwawymi koszmarami prześladującymi zarówno przerażonych pacjentów, jak i bezradnych chirurgów. Sztuka chirurgiczna powoli wspinała się na wyżyny.

Wynalezienie i wprowadzenie szwów mechanicznych było bez wątpienia jednym najważniejszych kroków na drodze doskonalenia techniki operacyjnej. W 1908 r. w Budapeszcie chirurg Hümer Hültl, słusznie nazywany ojcem chirurgicznego szwu mechanicznego, skonstruował i zastosował pierwszy stapler. Ważył on ponad 3,5 kg, wymagał wielkiej wprawy i czasu do skutecznego zastosowania – około 2 godziny potrzebne były na montaż i załadowanie zszywek. Z biegiem lat urządzenie było modernizowane. Wśród pionierów postępu wymienić trzeba poza Hültlem, von Petza, Nakayamę i Friedricha. Ten ostatni w 1934 r. zastosował wymienny zasobnik z zszywkami. Prace nad szwem mechanicznym oraz urządzeniami do jego stosowania prowadzone były również w specjalnie w tym celu powołanym w Moskwie Naukowym Instytucie Doświadczalnym Urządzeń i Przyrządów (przy okazji po raz kolejny okazało się jak karkołomne bywają nieraz próby tłumaczenia niektórych nazw). W latach 50. XX w. uzyskano tam obiecujące rezultaty konstrukcji różnorodnych typów staplerów, m.in. do zespoleń naczyniowych i jelitowych. Mark Ravitch zapoznał się z tymi urządzeniami podczas wizyty w Moskwie. W 1964 r. powstała w Stanach Zjednoczonych firma United States Surgical Corporation, która rozpoczęła produkcję staplerów pod marką Auto Suture. Od tego czasu rozwój szwu mechanicznego, masowa produkcja staplerów i ich upowszechnienie wkroczyły w nową erę. Trudno jednoznacznie stwierdzić, kiedy szew mechaniczny został wprowadzony w Polsce. Można z dużą dozą prawdopodobieństwa przyjąć, że na szerszą skalę pojawiły się w pierwszej połowie lat 90. XX w., a więc około 20-25 lat temu.

W cyklu Tajemnic z muzealnej półki przedstawiamy dziś dwa przykłady staplerów firmy AUTO SUTURE: EEA™-25 – do okrężnego szwu jelitowego i ROYAL*35W – do skóry. Zwracają uwagę daty ważności – do października 1989 r. i grudnia 2000 r. Należały do prof. Jerzego Dybickiego. Zostały przekazane wraz z innymi instrumentami i narzędziami przez Jerzego Dybickiego juniora.

Serdecznie zachęcamy i prosimy o przekazanie do Muzeum GUMed wszelkich informacji mogących wzbogacić wiedzę na temat tego typu urządzeń.